Woord voor onderweg

Stilte in de storm

De storm van het ‘normale’ leven is binnen enkele dagen tot stilstand gekomen. Scholen, musea, restaurants, sportvoorzieningen, kerken en noem maar op: alles dicht tot in ieder geval 6 april, maar niemand weet nu hoe het verder zal gaan.

Door die stilte kan het zomaar gebeuren dat we de innerlijke storm meer dan anders gewaarworden en dat we het gevoel krijgen aan ons lot over gelaten te worden en er paniek en angst ontstaat. In het evangelie staat zo’n verhaal over de storm.

…toen begon het hard te stormen, de golven sloegen over de boot en de boot begon vol water te lopen. Jezus lag achter in de boot op een kussen te slapen.

De leerlingen maakten hem wakker en riepen:

´Meester, doet het u niets dat wij vergaan?’

Jezus werd wakker en zei tegen de zee:

‘Rustig! Wees stil!’

En de wind ging liggen en er kwam een serene stilte.

‘Waarom zijn jullie zo bang, hebben jullie geen geloofsvertrouwen?’… (Marcus 4,35-41)

Het bodemloze leven en Gods macht in Jezus' woord

In het 209 meter onder de zeespiegel liggende meer konden plotselinge valwinden tegen zonsondergang de golven gevaarlijk hoog doen opzwepen. Maar hier is meer in het spel dan alleen een beetje noodweer, hier draait het om de angst voor het onzekere leven dat steeds bedreigd wordt. Voor de antieke mens is de zee de plaats van de demonen en de machten van chaos en dood, die het voortdurend gemunt hebben op mensen en die zomaar en plotseling kunnen inbreken in ons leven, zoals we nu door een wereldwijd virus worden geplaagd.

In de bedreiging van wilde wateren en stormen ervaarden de antieken niets minder dan de bedreiging van het leven zelf. Daarin uit zich een intense angst voor het bodemloze leven, waar de grond onder de voeten weggeslagen wordt, waar vroegere zekerheden nietszeg­gend lijken, waar je heen en weer geslingerd wordt omdat je geen vaste greep op het leven hebt en de chaos dreigt in te vallen. Dat is nu niet anders, behalve dan dat velen in onze samenleving de illusie koesteren dat we het leven in de hand kunnen houden, dat we in controle zijn. Dat is de illusie van de ‘maakbare samenleving’, die voor velen op dit moment ontmaskerd is en ons werpt in de chaos van de storm.

We zullen moeten aanvaarden dat we nu ‘niet weten’ hoe het zal gaan en ten aanzien van dit virus een tijdje in onzekerheid verkeren. Gelukkig leven we in een land met uitermate deskundige artsen en competente politieke leiders die nu blijk geven van leiderschap en allerlei maatregelen afkondigen die neerkomen op het houden van ‘sociale afstand’. We doen wat we kunnen en denken te moeten doen. Maar ook dan: weten doen we het niet, het leven is en blijft ondoorgrondelijk.

 Daarom is dit nu zo’n inspirerend verhaal. Jezus slaapt tijdens de storm. Het is net alsof Hij er even niet is, net nu ze Hem zo nodig hebben, en dan word je bang dat er niemand is die voor je zorgt of zich jouw lot aantrekt. Er is even afstand, je wordt even op jezelf teruggeworpen en dan komt het aan op vertrouwen. Vanwege de maatregel van de ‘sociale afstand’ is er (afgezien van echte noodgevallen) nu even geen directe zichtbare hulp aanwezig zoals je elkaar normaal ziet en spreekt en er ook kerkelijke activiteiten zijn die je steunen en inspireren. Maar die hulp is er wel, ook al ‘slaapt’ die nu even. Want Jezus blijkt vol vertrouwen in God, die alles in de hand heeft, zijn leerlingen ook in deze situatie gerust te stellen. Dat betekent niet dat je niet ziek kunt worden of dat niets naars je zal overkomen, maar wel dat je het vertrouwen hebt dat ten diepste je leven gedragen wordt door God. Zo is het ook met de verbondenheid met elkaar. Ook al zullen we elkaar even niet kunnen ontmoeten en bijeenkomen, we zijn verbonden als ‘lichaam van Christus’. Vertrouw daarop.

De grond die losgewoeld is door de eraan voorafgaande parabel van het zaad, de openheid om echt te horen, wil hier ingezaaid worden met vertrouwen. Als het water tot de lippen komt, hebben we het gevoel dat we er moederziel alleen voor staan. Geen panische reacties, zoals hamsteren, maar liever de ziel voeden met vertrouwen. We redden het alleen in vertrouwen op deze Verborge­ne, die niet afwezig is, maar slaapt, zoals het zaad in de akker in het verhaal van Marcus 4 hiervoor, en zoals het dochtertje van Jaïrus in het verhaal van Marcus 5 hierna. Het zal opstaan. Af en toe heb je het visioen van de rust en stilte waarin er een gebed kan opklinken even nodig om de weg in dit vertrouwen voort te zetten. Het inspireert Hem te volgen in vertrouwen dat Hij de machten beheerst, ook in de onzekere storm en donkerte van het leven en de geschiedenis. Wees niet bang, maar ‘voed het oud vertrouwen weder’ om het in taal van vroeger te zeggen (oude berijming psalm 42:3 en 7).

Zo komt er hopelijk stilte in je storm, zodat je niet ten onder gaat in paniek of depressie, maar dat je door deze crisis je leven opnieuw vindt en dat we samen een nieuwe start maken een bijdrage te leveren onze wereld gezonder, rechtvaardiger, duurzamer en vooral liefdevoller te maken.

 

Slechts in uw stilte kan ik wonen,

Slechts in uw leegte kom ik thuis,

Kan ik gaan slapen, durf ik dromen,

Vind ik mijzelf een kind aan huis.

 

Slechts in uw stilte kan ik zingen,

slechts in uw ruimte ruist mijn lied,

kan ik mijn lachen niet bedwingen,

kan ik weer huilen: oud verdriet.

Slechts in uw stilte kan ik horen,

Slechts in het duister kan ik zien

en als ik fluister in uw oren

strelen uw vingers, alle tien.

 

Slechts in uw stilte kan ik slapen,

slechts aan uw lippen zwijgt mijn pijn;

niet voor de dood zijn wij geschapen –

God, wek mij op uw mens te zijn.

 

 STILTE IN DE STORM  (2)  20 maart 2020 Jos de Heer, Zaltbommel 

De balans opmaken

Als ik voor mezelf de balans probeer op te maken na de eerste week dat de coronacrisis ons openbare en privéleven op ongekende wijze geraakt heeft, dan jagen de gedachten en emoties door me heen. Mijn hoofd zit vol en barst soms uit elkaar. Sinds een paar dagen ben ik daarom maar gestopt met de ontwikkelingen te volgen via de t.v., omdat ik daar helemaal gestoord van word en belangrijker: ook niets wijzer van werd. De constante herhaling van dezelfde meningen en de agitatie en onrust van anderen jagen me op in de storm van de media-zee en brengen me verder van huis. Nou ja, figuurlijk dan, hoewel ik iedere dag heerlijke lange wandelingen langs Maas of Waal loop om het hoofd leeg te lopen. Ik houd het bij mijn krant, met zorgvuldige achtergrondinformatie en gedegen beschouwingen die ik in alle rust van het bij mezelf zijn, kan lezen. Daar lees ik ook steeds wat volgens mij ook het enige zinnige wat er te zeggen valt over dit virus en het enige feitelijke houvast is: we weten het niet! We weten niet zeker wat de juiste aanpak is, evenmin of het met de groepsimmuniteit gaat lukken. Wat we nu kunnen en moeten doen volgens de deskundigen, is de bekende adviezen over ‘sociale afstand’, de anderhalve meter, houden en bij niezen en hoesten extreem voorzichtig zijn.

Dit niet-weten is voor ons het allermoeilijkst, omdat het ons in onzekerheid houdt en dat zijn we niet gewend in onze ‘maakbare samenleving’. Die onzekerheid maakt dat we ons houvast in het leven even kwijt zijn, ons schip is prooi van de elementen, van de natuurkrachten die we niet kunnen beheersen. Maar alle eeuwen door hebben dit soort pandemieën huisgehouden in de wereld, dus zo nieuw is dat ook niet. Maar veelal hebben we dit weggestopt in de waan dat dit ons, met onze moderne geneeskunde, niet kan raken. We dachten dat dit alleen in Afrika kon gebeuren, bij wijze van spreken.

Omdat we onszelf zijn kwijtgeraakt, zwiepen de golven en winden van de emoties en gedachten alle kanten uit en vullen ons schip zodat het dreigt te zinken door gevoelens van onmacht. Dan komen de spoken en doemen de oerangsten van ons bestaan op en raken we vervreemd van onszelf. De een schiet vollebak in de overactieve modus, de ander zit passief en lethargisch voor een of ander schermpje. Hoe kunnen we hiermee beter omgaan? Oplossingen zijn er niet, wel wegen die mogelijk begaanbaar zijn.
 

Een meditatie

Het beeld van Jezus in het schip in de storm blijft mij goed doen en is mij tot steun en inspiratie. Rembrandt van Rijn heeft het in 1633 geschilderd. Ook hij kende de stormen van het leven. Ik neem u graag mee in een stille meditatie. Google dat beeld van Rembrandt (zie onder) en ga er rustig voor zitten, adem rustig, ontspan wat en kijk met Rembrandt mee, die ook zelf in het schip zit bij Jezus in zijn blauwe jasje. Kijk ook eens naar de verschillende reacties van de andere leerlingen in het schip. Iedereen reageert weer anders. Kijk naar de golven en de wind.
Neem de tijd om dit schilderij goed te bekijken en word je gewaar van wat je aandacht trekt, ga daar met je aandacht naar toe en blijf daarbij, kijk wat het je brengt. Kijk naar dat wat jou raakt in dit beeld. Vraag aan je zelf wat het is, onderzoek het voelend en denkend en zoek in je zelf wat er met je gebeurd is in deze dagen en hoe dat mogelijk oude wonden of trauma’s triggert. 

Ik vertel wat het mij persoonlijk brengt. Mij treft vooral de persoon in het licht. Hij staat niet alleen in het licht, Hij gééft licht in dit duister van zijn leerlingen, die Hem nodig hadden en wakker gemaakt hebben. Dat kun je dus doen, in het “niet-weten”. Hulp wakker roepen. Jezus zit daar in alle rust en stilte. Ook Hij “weet niet”, maar vertrouwt op zijn Vader, de Schepper van hemel en aarde.Voor mij vormt dat het rustpunt, dat mijn ziel goed doet en mijn hart weer opent. Ik vind in die zee van licht rondom Jezus een plek in me waar de windstilte is, waar de hemel zich spiegelt in het donkere water, waarin het nu lichter wordt. Denk alleen niet dat dit direct effect heeft, dat die zee en die storm in je opeens tot rust komt en dat je dat onmiddellijk gaat ervaren. Zo gaat dan niet, althans niet bij mij. Je mag blij en dankbaar zijn als dat op spaarzame momenten zo is, ‘zien, soms even’.  Probeer ook niet rustig krampachtig rustig te worden. Dan zit je in het ‘moeten’ en dat levert dan nog  meer stress op. Aanvaard in de eerste plaats de storm die er gewoon is, buiten en binnen in je en ‘omarm de storm’, zo is het leven nu eenmaal, dat is mijn leven in het hier en nu.

Vraag je jezelf of hoe je daar in staat, mag het er zijn? 
Pas daarna kan er iets positiefs groeien. Want die storm is niet alles, er is ‘meer tussen hemel en aarde’ en in de diepten van je eigen ziel. Zoals op het beeld van het schip, is er ook een plek van licht, rust, vertrouwen en hoop. Kun je dat een beetje zien wanneer je met aandachtige blik naar Jezus kijkt?  Kun je dan enige rust en ruimte in je ziel ontwaren? Kun je dan tot op zekere hoogte ook genieten van het leven, ondanks en te midden van de dreigingen? Hopelijk komt er dan een aanvankelijke overgave en ben je een beetje beter bestand tegen de onzekerheid en kan je het ‘niet-weten’ uithouden en verdragen.

Zorg voor je de nodige rust en stilte, zorg voor je ziel en van die van je naaste!
 

Wees ons een helder licht in het donker om ons heen, leid ons op de weg
en verlicht ons leven met de glans van uw liefde.



Christus op het meer van Galilea

Op een audiobestand heb ik hier een meditatie op gemaakt.