Protestantse Gemeente Zaltbommel
bijeen op zondag 23 augustus 2020 in de Sint Maartenskerk
preek Ds. T. Bouw bij 1 Koningen 10 : 1 - 13
Gemeente van Jezus Christus,
Daar staat hij.
Hij spreekt.
Zoals altijd spreekt hij.
Tot de talloze mensen tot hem gekomen.
Zijn blik is helder en tegelijk vermoeid
hij oogt opgewekt maar in zijn ogen daagt een verdriet.
Zijn voeten vuil.
Zijn eenvoudige kleding stoffig.
Hij spreekt.
Ook over zichzelf.
Hij zegt:
zie
de mensen trekken naar mij op
als de Koningin van het Zuiden
want zie
meer dan Koning Salomo is hier!
Even valt een verbijsterde stilte.
Dan geroezemoes, gemompel,
een schaterlach...
…………..
Of het zo gegaan is weet ik natuurlijk niet
maar denkbeeldig lijkt het me niet
als Jezus zichzelf hoger aanslaat dan Salomo.
Want iedereen kende het verhaal
dat geliefde verhaal
van koning Salomo op het toppunt van zijn
macht en roem
en het staatsbezoek van de al even
machtig en roemrijke Koningin uit Seba,
kortweg ‘’de Koningin van het Zuiden” genoemd.
De positie van Jezus lijkt er in
de verste verten niet op
hij zit niet op de troon
kan van staatsbezoeken alleen maar dromen
en er wacht niet bepaald roem
eerder een roemloze ondergang.
Dan Salomo.
Op het toppunt van macht en roem.
En de schrijver van Koningen
doet zijn uiterste best
dat in geuren en kleuren te beschrijven.
Even geen profetische kritische ondertoon
even niets wat de pret kan drukken
even het Koninkrijk der hemelen op aarde.
Met een koning aan de macht
die weet wat wijsheid is
die zoekt naar vrede
en zo voor welzijn en welvaart in zijn land zorgt.
Zelfs zo dat zijn roem tot buiten
de landsgrenzen reikt
en niemand minder dan de Koningin van Seba
-aan hem gewaagd
als het gaat om roem en macht en wijsheid en rijkdom-
hem op komt zoeken.
Even geen profetische kritiek
nu wordt die profetie even waar
die uit Psalm 87 en Psalm 72
die uit Jesaja 60
de profetie waarin geschetst wordt
hoe alle volkeren
van heel de aarde zich verzamelen
in de stad van de vrede.
In dit sprookjespaar
deze Koning en Koningin
is heel de aarde
even verenigd
in harmonie en vrede.
En daar moeten we echt even bij stil staan.
Want het brengt ons bij een grondtrek
van ons geloof.
Of eigenlijk twee.
Allereerst dat dát is waar het Koninkrijk van God
om draait en naar toe gaat:
de wereld een nieuwe wereld
waarin alle mensen
in vrede samen leven.
En het tweede is:
dat Israël Gods weliswaar een bijzondere plek
in Gods hart heeft,
maar uitverkozen is
om een licht te zijn voor de wereld
en dat zo ook de gemeente van Christus
uitverkozen is
om een licht te zijn voor de wereld.
In Salomo en de Koningin van Seba wordt heel Gods project
met deze wereld even waar, een sprookje.
En als een sprookje is en wordt het eerlijk gezegd
ook meestal afgedaan.
Een mythe, een legende,
dat tot nog verdere legendevorming heeft geleid.
Ik bedoel : de romantiek hangt toch in de lucht.
Deze spetterende ontmoeting
waarbij aan het eind gezegd wordt
dat Salomo de koningin
alles gaf wat zij verder maar vroeg…
In alle opzichten een legendarisch verhaal.
Maar waarschijnlijk dus ook niet meer dan dat.
Alsof het kán.
Alsof er meer dan 3000 jaar geleden
een vrouw uit Afrika of wellicht Arabië
een machtige koningin kon zijn
die ook nog eens duizenden kilometers reisde
om de koning van een toch klein koninkrijkje te bezoeken.
En toch, zo dacht ik, alle boeken en commentaren lezend.
Is dat niet gelezen met een typisch moderne
westerse blik?
Is het werkelijk zo ondenkbeeldig dat
er toch ooit iets werkelijks heeft plaats gevonden?
Dat er op zijn minst een kern van waarheid zit in dit verhaal?
Waarom vínden we dat eigenlijk zo ongeloofwaardig?
Nou, tot voor kort en misschien nog steeds
spraken we over Afrika als
minderwaardig en achterblijvend;
tot voor kort
en als je goed
luistert naar de verhalen echt nog steeds
staan zwarte kinderen
en zeker zwarte meisjes
vanaf het begin met 1 – 0 achter;
tot voor kort en misschien nog steeds
werden Joden hooguit gedoogd
leidde Jodenhaat tot ongekende moordpartijen
en ligt anti-semitisme iedere dag op de loer.
Tot voor kort en misschien nog steeds
zagen wij vooral ons zelf als gidsland,
als ontwikkeld en beschaafd
veel meer dan die landen ver weg
niet minder dan een gidsland.
Is het niet dáarom voor ons zo onvoorstelbaar
dat er 3000 jaar geleden
-toen wij hier in de IJzertijd
nog in drassig land wat aan het rommelen waren-
dat er toen
in Afrika en het Midden – Oosten
hoog ontwikkelde koninkrijken waren
welvarend
met veel handelsverkeer
in goud en andere kostbaarheden;
een tijd
waarin een zwarte koningin
en een Joodse koning
de wereldtroon konden bekleedden?
Het gaat mij er niet om
onze geschiedenis
naar beneden te halen
of alles wat we mochten bereiken
te relativeren;
integendeel ik woon hier
met trots en met tevredenheid;
maar wel om te laten zien
dat wij met een bepaalde blik kijken
allemaal een bepaalde bril ophebben
bij mij, en bij velen met mij,
bepaald door je opgroeien
in dit lichaam met deze kleur
deze familie, dit dorp,
deze kerk, deze cultuur,
bevoorrecht, wit, protestants.
En dat dat ook maakt hoe je
naar anderen
andere werelddelen
en hun geschiedenis kijkt.
En ik dacht
hoe mooi dat je door de Bijbel
niet hoeft af te reizen
maar dat we als vanzelf worden meegenomen
naar een totaal andere wereld
en dat zelfs dit sprookjesachtige verhaal
zo ook als een spiegel werken mag.
Een spiegel waarin je als je goed kijkt,
ziet dat ook jij die bril draagt
waardoor je altijd met een eerste oordeel
met een vooroordeel naar anderen kijkt,
zoals anderen ook naar jou.
En als je dat weet
dan kun je er bewust mee omgaan
dan kun je bewust gaan leren
ook andere brillen op te zetten
of eens te proberen
door die bril van die ander te kijken.
Dat meervoudig kijken
door meerdere brillen is nu eenmaal nodig
om gewogen oordelen te kunnen scheiden
van snelle vooroordelen
om samen te kunnen leven in verschil.
De ontwikkelingen in de wereld,
in Europa en ook ons land
baren mij eerlijk gezegd wel zorgen.
De waarheid wordt openlijk geweld aan gedaan,
er worden zonder blikken of blozen alternatieve feiten gepresenteerd,
en mensen geloven liever in allerlei complot theorieën
dan in theorieën die door wetenschappers worden onderbouwd.
Tegenstellingen worden uitvergroot
de verdraagzaamheid ten opzichte van elkaar lijkt te dalen
en vrijheid van meningsuiting wordt
tot eens even lekker zeggen of posten wat je vindt
en de ander eens goed raken.
De eigen bril wordt tot de enige juiste verheven
met alle gevolgen van dien.
Nou, welkom in Nederland gidsland !
Dat is en was waarschijnlijk altijd al:
niet meer dan een sprookje.
En sprookjes duren niet.
Dat blijkt eerlijk gezegd ook bij Salomo.
Hij gaat andere goden dienen dan de God van Israël
en van zijn wijze heerschappij
blijft niets anders over dan een verdeeld land.
Nou, dat is lekker dan.
Eindigen we deze preek in mineur.
of zelfs cynisme?
Nou nee. Nooit!
Want in geloof gaat het altijd om meer
veel meer dan sprookjes.
De legendarische soms fantastische vertellingen in de Bijbel
zijn niet zomaar sprookjes,
(hoe mooi en leerzaam die ook al kunnen zijn trouwens,
vooral lezen dus)
Maar in geloof
hebben Bijbelse sprookjes een eigen naam:
parabels, gelijkenissen.
Een gelijkenis vertelt waar
het Koninkrijk der hemelen op lijkt
én werkt als een spiegel:
het stelt je de vraag:
en waar ben ík in dit verhaal?
Dat is precies wat Jezus steeds doet
en als hij daar staat
die jongen uit Nazareth
je weet wel die plek waar weinig goed uit voort kan komen
als hij daar staat
zoals altijd sprekend
dan zegt hij:
“luister goed naar mijn woorden:
het Koninkrijk der hemelen
is als die Koning
waar de Koningin van het Zuiden naartoe trok;
welnu
meer dan Salomo staat hier
met een enorme rijkdom
aan kennis van God
ware wijsheid
ontferming
barmhartigheid
liefde en genade
vergeving en verzoening
en ik nodig ook jou uit, jullie
mijn gemeente
mijn bruid
mijn koningin
om samen
daarvan te genieten
daarvan uit te delen
en als je het moeilijk vindt
als je schrikt van je eigen vooroordelen
als je bang wordt van je eigen blik
zet dan eens mijn bril op
kijk naar jezelf
naar elkaar en de wereld
zoals ik dat doe
door de ogen van God
en ik zend je mijn Geest
om je daarbij te helpen
want ik weet hoe moeilijk dat is..”
……………
zoiets zegt Jezus
ons ook vandaag
want
wij leven vanuit de hoop
vanuit
opstanding en nieuw leven
in geloof
laten we ons niet ontmoedigen
maar reizen we
met de koningin van Seba
desnoods
duizenden kilometers af
om daarover te leren
om daarvan te genieten
om met profeten en psalmisten
schilders en musici
de stralende schoonheid ervan te proeven:
Gods nieuwe wereld
nieuwe schepping
dat rijk van vrede.
Amen
